Trong nỗ lực nhằm giảm thiểu tình trạng ô nhiễm môi trường, Hà Nội dự kiến sẽ cấm xe máy chạy xăng trong vành đai 1 từ tháng 7/2026. Đây là một phần của kế hoạch quyết liệt mà thành phố triển khai để cải thiện chất lượng không khí và bảo vệ môi trường. Theo Chỉ thị 20/CT-TTg ban hành năm 2025 của Thủ tướng Chính phủ, Hà Nội sẽ thực hiện các giải pháp hỗ trợ để các tổ chức và cá nhân chuyển đổi sang các phương tiện thân thiện với môi trường hơn. Mục tiêu cụ thể là đến ngày 1/7/2026, sẽ không còn xe môtô, xe gắn máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch lưu thông trong vành đai 1.

Từ ngày 1/1/2028, Hà Nội sẽ mở rộng hạn chế phương tiện giao thông bằng cách cấm ôtô cá nhân sử dụng nhiên liệu hóa thạch trong vành đai 1 và 2, bên cạnh việc cấm xe môtô, xe gắn máy chạy xăng dầu. Đến năm 2030, thành phố đặt mục tiêu áp dụng biện pháp hạn chế phương tiện cá nhân sử dụng nhiên liệu hóa thạch trong phạm vi vành đai 3. Đây là những bước đi quan trọng nhằm kiểm soát ô nhiễm không khí và thúc đẩy việc sử dụng phương tiện giao thông sạch hơn.

Việc Hà Nội lên kế hoạch cấm xe máy xăng trong vành đai 1 không phải là một biện pháp riêng lẻ. Nhiều thủ đô trên thế giới đã và đang triển khai các biện pháp tương tự để kiểm soát tình trạng ô nhiễm môi trường. Ví dụ, thủ đô Mexico đã triển khai chương trình ‘Hoy no Circula’ (Ngày Không Lái Xe) từ năm 1989, yêu cầu các phương tiện phải kiểm tra khí thải và dán nhãn theo mức phát thải. Tại thủ đô Paris, Pháp, đã có lệnh cấm xe máy sản xuất trước năm 2000 và ô tô sản xuất trước năm 1997 lưu thông trên đường phố.

Thủ đô Delhi, Ấn Độ, cũng đã thực hiện các biện pháp quyết liệt bằng cách cấm bán nhiên liệu cho các xe chạy xăng đã sử dụng 15 năm trở lên và các xe dầu sử dụng được 10 năm trở lên. Tương tự, thủ đô Luân Đôn, Anh, đã áp dụng thu phí cao tại khu vực ULEZ (Khu vực giảm phát thải cực thấp) đối với phương tiện không đạt chuẩn khí thải. Những biện pháp này đều nhằm mục đích giảm thiểu ô nhiễm không khí và nâng cao chất lượng cuộc sống cho cư dân đô thị.

Việc chuyển đổi sang các phương tiện thân thiện với môi trường và áp dụng các biện pháp hạn chế phương tiện giao thông sử dụng nhiên liệu hóa thạch là một xu hướng tất yếu đối với các thành phố lớn trên thế giới, trong đó có Hà Nội. Đây không chỉ là một giải pháp cục bộ mà còn là một phần của chiến lược bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.

Thủ đô Hà Nội đang đối mặt với thách thức lớn trong việc thực hiện lộ trình loại bỏ xe máy chạy xăng, đặc biệt là trong khu vực nội đô. Theo yêu cầu của Thủ tướng, từ tháng 7/2026, xe máy chạy xăng sẽ không được phép lưu thông trong vành đai 1 của Hà Nội, bao gồm phần lớn diện tích của 4 quận vùng lõi Thủ đô, gồm Hoàn Kiếm, Ba Đình, Đống Đa và Hai Bà Trưng. Đến năm 2030, sẽ áp dụng cho toàn bộ phương tiện cá nhân sử dụng nhiên liệu hóa thạch trong phạm vi vành đai 3.

Hiện nay, Hà Nội có trên 9,2 triệu phương tiện, trong đó thành phố quản lý 1,1 triệu ôtô và 6,9 triệu xe máy; còn lại là phương tiện từ tỉnh khác lưu thông thường xuyên. Đáng chú ý, trong số xe máy đăng ký tại Hà Nội, khoảng 5,6 triệu xe chạy bằng xăng, còn lại 1,3 triệu xe máy điện. Tuy nhiên, phương tiện công cộng tại Hà Nội hiện chưa đáp ứng đủ nhu cầu đi lại của người dân. Mạng lưới giao thông đô thị Hà Nội thời gian qua đã được đầu tư nâng cấp, xây mới song vẫn chưa đạt được mục tiêu theo quy hoạch. Các dự án đường sắt đô thị chậm đi vào hoạt động tạo áp lực lớn lên giao thông đường bộ.

TS Đào Ngọc Nghiêm, Phó chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam, đánh giá việc bỏ xe máy xăng là bài toán rất khó giải đối với TP Hà Nội, dù biết đây là một trong những nguồn gây ô nhiễm không khí. “Dân số quá đông, người dân đi lại bằng gì trong khi phương tiện công cộng hiện mới đáp ứng được 1/5 nhu cầu”, ông đặt câu hỏi. Ngoài ra, hạ tầng trạm sạc cho xe máy, ôtô điện còn thiếu. Phần lớn người dân ở 4 quận lõi sống trong ngõ nhỏ, nhà ống, chung cư cũ, nơi không có chỗ đỗ xe cố định hoặc không có hệ thống sạc điện riêng. Họ thường tự sạc điện tại nhà, không đảm bảo an toàn phòng cháy chữa cháy.

Để giải bài toán trên, ông Nguyễn Văn Thanh, nguyên Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ôtô Việt Nam, cho rằng TP Hà Nội cần khảo sát số lượng xe máy chạy xăng hiện có, phân loại theo niên hạn và tình trạng sử dụng để xây dựng gói hỗ trợ phù hợp. Thành phố cần có chính sách trợ giá, hỗ trợ vay mua xe điện cho hộ nghèo, người lao động. Mức hỗ trợ có thể gồm một phần tài chính để đổi phương tiện hoặc trợ cấp chi phí đi lại. Cạnh đó, cần vận động các hãng xe điện triển khai chương trình đổi xe cũ lấy xe mới, giảm giá xe điện, đặc biệt cho nhóm thu nhập thấp…

Đẩy nhanh tiến độ xây dựng hạ tầng giao thông và phương tiện công cộng cũng là giải pháp quan trọng. Hà Nội cần tập trung đầu tư vào các dự án đường sắt đô thị và mạng lưới giao thông công cộng khác, nhằm tạo ra sự lựa chọn hấp dẫn cho người dân, giảm sự phụ thuộc vào xe máy chạy xăng.

Bên cạnh đó, Hà Nội cũng cần tăng cường tuyên truyền, giáo dục về lợi ích của việc loại bỏ xe máy chạy xăng và khuyến khích người dân chuyển sang sử dụng phương tiện thân thiện với môi trường như xe điện hoặc phương tiện công cộng.

Hà Nội đang lên kế hoạch để tăng tỷ lệ sử dụng xe máy điện vào trung tâm thành phố, với mục tiêu giảm thiểu tình trạng ô nhiễm môi trường và thực hiện chỉ thị của Thủ tướng về việc giảm thiểu xe máy chạy bằng xăng. Từ năm 2027, Hà Nội dự kiến tăng 10% xe máy điện vào trung tâm, năm 2028 là 20% và đến 2030, tỷ lệ này sẽ tăng lên 60%.

TS Nguyễn Xuân Thuỷ, chuyên gia giao thông – đô thị, cho rằng việc hạn chế xe cá nhân, phương tiện chạy bằng xăng, dầu ở các thành phố lớn như Hà Nội và TP.HCM là cần thiết. Tuy nhiên, cần có cách làm phù hợp để cư dân toàn thành phố dần từ bỏ xe cá nhân và chuyển đổi sang xe điện. Ông Thuỷ đề xuất Hà Nội cần hỗ trợ người dân một khoản tiền đủ để thay đổi phương tiện. Khoảng 200 tỉ đồng sẽ cần được bỏ ra để hỗ trợ người dân chuyển đổi xe xăng sang xe điện, với mức hỗ trợ cho mỗi phương tiện là 15 triệu đồng.

Cũng theo ông Thuỷ, Hà Nội cần tăng cường đầu tư các tuyến metro xuyên tâm, hướng tâm và nâng cao tỷ lệ đúng giờ của các tuyến xe buýt. Điều này sẽ giúp người dân chủ động thời gian và thu hút được lượng khách tham gia. Việc phát triển hệ thống giao thông công cộng hiện đại và tiện lợi sẽ là một yếu tố quan trọng trong việc khuyến khích người dân chuyển đổi sang sử dụng xe điện.

Ông Dương Đức Tuấn, Phó Chủ tịch UBND Hà Nội, khẳng định sẽ nghiên cứu những chương trình, kế hoạch tổng thể để triển khai Chỉ thị của Thủ tướng. Theo đó, TP sẽ nghiên cứu một cơ chế chính sách hỗ trợ chuyển đổi phương tiện phù hợp nhất cho nhân dân, đặc biệt là người sử dụng phương tiện chạy bằng xăng dầu trong khu vực Vành đai 1. Hà Nội cũng sẽ đẩy nhanh các dự án metro, cấu trúc lại hệ thống xe buýt… cố gắng nâng tỉ lệ vận tải hành khách công cộng trước mắt cho Vành đai 1 lên gấp đôi so với tỉ lệ chung của toàn TP, bảo đảm 40%.

Để đạt được mục tiêu tăng tỷ lệ sử dụng xe máy điện, Hà Nội cần triển khai nhiều biện pháp đồng bộ, bao gồm việc xây dựng hạ tầng hỗ trợ, cung cấp các chính sách khuyến khích và nâng cao nhận thức của người dân về lợi ích của việc sử dụng xe điện. Việc chuyển đổi sang sử dụng xe điện không chỉ giúp giảm thiểu tình trạng ô nhiễm môi trường mà còn góp phần xây dựng một hệ thống giao thông hiện đại và bền vững cho thành phố.