Ở xã biên giới Tuy Đức, tỉnh Lâm Đồng, một mô hình bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của người M’Nông gắn với du lịch đã được triển khai. Mục tiêu của mô hình này là đánh thức niềm tự hào của người dân về di sản văn hóa của mình và biến những di sản này thành tài sản để hướng tới phát triển bền vững.

Người M’Nông sở hữu một kho tàng văn hóa phong phú với những phong tục tập quán được gìn giữ qua nhiều thế hệ. Tuy nhiên, trong bối cảnh đời sống kinh tế – xã hội đang thay đổi nhanh chóng, vùng đồng bào dân tộc M’Nông đang đứng trước nguy cơ mai một các giá trị văn hóa truyền thống. Sự thay đổi phương thức sản xuất, chuyển đổi cây trồng và quá trình hội nhập văn hóa đương đại đã tác động sâu sắc đến đời sống văn hóa của người M’Nông.

TS. Bùi Thị Hoa, Phó Phân viện trưởng phụ trách Phân viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch miền Nam, cho biết rằng để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, cần kiểm kê và số hóa để lưu giữ; và thực hiện truyền dạy, kết nối thế hệ, qua đó giúp mạch nguồn truyền thống được duy trì, phát triển một cách bền vững hơn.

Mô hình bảo tồn và phát huy văn hóa M’Nông đã được ra mắt vào ngày 28/6 vừa qua. Dự án nằm trong khuôn khổ dự án 06 ‘Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch’ thuộc Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi năm 2024 trên địa bàn huyện biên giới Tuy Đức, tỉnh Đắk Nông (cũ), nay là xã Tuy Đức, tỉnh Lâm Đồng.

Dự án đã tổ chức truyền dạy cồng chiêng, múa, ẩm thực truyền thống, dệt thổ cẩm, đan lát và quy trình làm rượu cần tại cộng đồng bon Bu N’Drung. Các buổi tập huấn chuyên sâu với sự tham gia của các chuyên gia về di sản văn hóa các dân tộc, kỹ năng thực hiện bảo tồn và phát triển văn hóa trên địa bàn, ‘đánh thức’ khả năng trình diễn nghệ thuật dân gian, phát triển du lịch bằng cách ‘biến di sản thành tài sản’, tạo sinh kế cho cộng đồng một cách bền vững.

Mô hình đã được bàn giao cho chính quyền xã Tuy Đức mới để tiếp tục vận hành và phát huy, có chương trình kết nối các doanh nghiệp, cơ sở giáo dục địa phương; tạo liên kết gắn với các điểm du lịch – tài nguyên tự nhiên và nhân văn trên địa bàn. Đồng thời, kết nối với các tour-tuyến giới thiệu Nhà văn hóa cộng đồng, không gian trưng bày ‘Hội tụ sắc màu văn hóa truyền thống M’Nông’ và không gian nghệ thuật biểu diễn cồng chiêng, dân ca, dân vũ; cùng trải nghiệm ẩm thực ‘hương vị rừng, hương vị suối’… để trở thành điểm đến hấp dẫn.

Với mong muốn biến di sản thành tài sản, mô hình này không chỉ gắn kết du lịch với phát triển kinh tế, tạo thêm nguồn thu cho địa phương, mà còn nâng cao ý thức của người dân về vốn giá trị truyền thống, bảo tồn các giá trị văn hóa M’Nông, và tăng cường sự kết nối cộng đồng.

Chương trình mục tiêu quốc gia Phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (DTTS&MN) giai đoạn 2021-2030, giai đoạn 1 từ năm 2021-2025 (Chương trình 1719) đã được triển khai với mục tiêu đẩy mạnh phát triển kinh tế, đảm bảo an sinh xã hội và thu hẹp khoảng cách về mức sống giữa vùng đồng bào DTTS&MN và cả nước. Chương trình này đã nhận được sự quan tâm và chỉ đạo tích cực từ Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng và Ban chỉ đạo Trung ương các chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021-2025.

Theo báo cáo của Ban chỉ đạo Trung ương, trong quá trình triển khai chương trình, các bộ, ngành đã tích cực phối hợp để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đặc biệt là trong việc đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công. Nhờ đó, kết quả giải ngân đã có sự cải thiện rõ rệt. Trong năm ngoái, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công nguồn ngân sách Trung ương đã đạt 83% kế hoạch, cao hơn nhiều so với năm 2022 chỉ đạt 25,6%. Điều này cho thấy sự quyết tâm và nỗ lực của các cấp chính quyền trong việc thực hiện chương trình.

Trong giai đoạn 2022-2025, tổng vốn ngân sách Trung ương giao thực hiện Chương trình 1719 là khoảng 89,7 nghìn tỷ đồng, bao gồm 49,1 nghìn tỷ vốn đầu tư phát triển và gần 40,6 nghìn tỷ vốn sự nghiệp. Tính đến nay, kết quả giải ngân vốn ngân sách Trung ương đã phân bổ thực hiện chương trình giai đoạn 2022-2024 đạt xấp xỉ 48 nghìn tỷ, tương đương 72,6% kế hoạch. Đây là một kết quả đáng ghi nhận, cho thấy chương trình đã và đang được triển khai hiệu quả.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả tích cực, vẫn còn một số vướng mắc và khó khăn trong triển khai chương trình. Cụ thể, đối tượng thụ hưởng một số chính sách hỗ trợ đầu tư từ Chương trình 1719 có xu hướng thu hẹp so với nhu cầu vốn của giai đoạn 2021-2025. Quy định áp dụng các tiêu chí số hộ nghèo, hộ cận nghèo, tỷ lệ hộ nghèo, xã đặc biệt khó khăn… được xác định từ năm 2020, 2021 để áp dụng phân bổ vốn cho cả giai đoạn 2022-2025 đã không còn phù hợp với nhu cầu vốn thực tế. Điều này đòi hỏi cần có sự điều chỉnh và cập nhật để đảm bảo tính phù hợp và hiệu quả của chương trình.

Ngoài ra, còn nhiều vướng mắc liên quan tới quy định đối tượng thuộc các xã đã đạt chuẩn nông thôn mới không tiếp tục được hỗ trợ từ các chương trình mục tiêu quốc gia. Mức hỗ trợ thực hiện một số nội dung còn thấp, chưa thu hút, khuyến khích các đối tượng tham gia. Công tác chuẩn bị đầu tư của một số địa phương còn bất cập, chưa sát thực tế, ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn. Những khó khăn này cần được giải quyết để đảm bảo mục tiêu của chương trình.

Tổng kết, Chương trình 1719 đã đạt được một số kết quả tích cực trong việc giải ngân vốn đầu tư công, tuy nhiên vẫn còn nhiều thách thức cần phải vượt qua để đảm bảo mục tiêu của chương trình. Việc tiếp tục triển khai và hoàn thiện chương trình sẽ đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ và nỗ lực của các cấp chính quyền, cũng như sự tham gia tích cực của các đối tượng thụ hưởng.