Thâm Quyến, đặc khu kinh tế nổi bật của tỉnh Quảng Đông, đang tiên phong trong làn sóng đô thị hóa với công nghệ cao tại Trung Quốc. Thành phố này đã trở thành một “phòng thí nghiệm” cho tương lai đô thị với nhiều đột phá công nghệ trong lĩnh vực đô thị thông minh. Các dịch vụ thông minh đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống thường nhật của người dân.

Mới đây, Thâm Quyến sẽ khai trương cửa hàng robot 6S đầu tiên trên thế giới vào cuối tháng 7 này. Cửa hàng này sẽ cung cấp các dịch vụ bán, bảo trì và nâng cấp robot. Mô hình này hứa hẹn sẽ tạo ra bước ngoặt trong thị trường dịch vụ robot toàn cầu. Thành phố này cũng đang xúc tiến xây dựng khu phố và nhà hát với những trải nghiệm hoàn toàn do robot phục vụ. Du khách có thể trải nghiệm nhiều dịch vụ mới mẻ như mát-xa bằng robot, châm cứu robot, thưởng thức ẩm thực do robot chuẩn bị, và thậm chí là hiệu thuốc vận hành bằng robot.

Những đột phá công nghệ này đã giúp Thâm Quyến vượt qua 429 thành phố từ 64 quốc gia và vùng lãnh thổ để giành giải thưởng Thành phố thông minh Thế giới 2024 tại Hội nghị Thế giới về thành phố thông minh (SCEWC) tổ chức ở Barcelona, Tây Ban Nha vào tháng 11/2024. Thâm Quyến đã chứng minh năng lực đổi mới toàn diện ở nhiều lĩnh vực như công nghệ, giao thông, năng lượng, môi trường, quản trị, kinh tế, hạ tầng và mức sống người dân.

Một trong những điểm nổi bật của Thâm Quyến là hệ thống quản trị thành phố thông qua nền tảng ‘digital twin’ (đô thị song sinh số). Tính đến cuối năm 2024, Thâm Quyến đã xây dựng kho dữ liệu số gồm 10.000 mô hình thông tin công trình (BIM) của các công trình quan trọng. Hệ thống này đã tạo nên 200 kịch bản điều hành đô thị thực tế.

Thâm Quyến đang hướng tới xây dựng ‘thành phố ba trụ cột’: chính quyền điện tử, kinh tế số và công dân số. Mô hình này mà chính quyền địa phương đặt mục tiêu hoàn thành vào năm 2025 để trở thành thành phố thông minh mẫu mực toàn cầu.

Không chỉ riêng Thâm Quyến, hàng loạt thành phố khác trên khắp Trung Quốc đang chạy đua số hóa đô thị nhằm tối ưu quản trị và nâng cao chất lượng sống cho người dân. Tuy nhiên, việc triển khai rộng rãi các công nghệ đô thị thông minh vẫn đối mặt với không ít thách thức.

Thâm Quyến đang thử nghiệm mô hình ‘City in the Cloud’ (Thành phố trên nền tảng đám mây), một hệ sinh thái quản trị hoàn toàn số hóa. Dữ liệu từ giáo dục, y tế, giao thông đến thủ tục hành chính đều được kết nối và xử lý tập trung trên nền tảng điện toán đám mây.

Ngày 17 tháng 8, tại trụ sở Chính phủ, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã tiếp ông Yukihito Honda, Tổng Giám đốc Tập đoàn Sumitomo và Đại sứ Nhật Bản tại Việt Nam, ông Ito Naoki. Trong buổi tiếp, Thủ tướng đánh giá cao mối quan hệ giữa Việt Nam và Nhật Bản đang phát triển tốt đẹp và nhấn mạnh cần tận dụng lợi thế này để thúc đẩy các dự án đi vào chiều sâu, thực chất và hiệu quả hơn.

Tổng Giám đốc Sumitomo, ông Yukihito Honda, bày tỏ lòng biết ơn đối với Chính phủ và Thủ tướng Phạm Minh Chính đã luôn hỗ trợ tập đoàn hoạt động hiệu quả tại Việt Nam trong nhiều năm qua. Ông Honda nhấn mạnh dự án Thành phố Thông minh Bắc Hà Nội, do Sumitomo hợp tác với Tập đoàn BRG của Việt Nam, sẽ là biểu tượng cho mối quan hệ hai nước. Dự án này đang hoàn tất thủ tục và dự kiến khởi công xây dựng vào ngày 19/8 tới đây. Trong tương lai, Sumitomo muốn phát triển thành phố thông minh theo hướng xanh, sạch, đẹp, hiệu quả, sử dụng năng lượng sạch và trung hòa carbon, đồng thời ứng dụng công nghệ cao và mô hình chăm sóc sức khỏe, phúc lợi xã hội theo tiêu chuẩn Nhật Bản.

Thủ tướng Phạm Minh Chính và ông Yukihito Honda thảo luận về dự án Thành phố Thông minh Bắc Hà Nội. Thủ tướng mong muốn hình thành một đô thị mang đậm nét văn hóa Nhật Bản và yêu cầu các bên triển khai dự án bảo đảm tuân thủ các quy định của pháp luật Việt Nam. Ông cũng mong muốn Sumitomo phối hợp với Việt Nam để triển khai nghiêm túc dự án, bảo đảm lợi ích hài hòa và rủi ro chia sẻ.

Về các hoạt động đầu tư của Sumitomo tại Việt Nam, ông Honda cho biết tập đoàn đã phát triển các khu công nghiệp tại Hà Nội, Quảng Trị, thu hút hơn 6 tỷ USD vốn đầu tư, chủ yếu từ các công ty Nhật Bản, và tạo việc làm cho 90 nghìn lao động. Thủ tướng Phạm Minh Chính ủng hộ các dự án đang triển khai của Sumitomo và đề nghị tập đoàn cần tích cực vận động nguồn vốn của Nhật Bản để đầu tư vào Việt Nam, đặc biệt là trong khuôn khổ Chương trình Cộng đồng châu Á phát thải ròng bằng 0 (AZEC).

Đại sứ Nhật Bản tại Việt Nam, Ito Naoki, chúc mừng Việt Nam được UNESCO công nhận Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử – Vĩnh Nghiêm, Côn Sơn, Kiếp Bạc là Di sản Văn hóa thế giới. Đại sứ cũng hy vọng dự án Thành phố Thông minh Bắc Hà Nội sẽ nhận được sự ủng hộ và hỗ trợ tích cực từ hai Chính phủ để triển khai dự án, trong đó có thể bao gồm tuyến tàu điện kết nối sân bay Nội Bài về Hà Nội và đi qua dự án. Xem chi tiết dự án Thành phố Thông minh Bắc Hà Nội.

Kết thúc buổi tiếp, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh việc hợp tác giữa Việt Nam và Nhật Bản không có giới hạn và mong muốn Tập đoàn Sumitomo tiếp tục đầu tư mạnh hơn nữa vào Việt Nam trong thời gian tới. Thủ tướng cũng đề nghị hai bên cần tích cực phối hợp để triển khai các dự án đang được thực hiện, đồng thời tìm kiếm các cơ hội hợp tác mới trong tương lai.

Để giảm thiểu ô nhiễm không khí, hàng chục thành phố trên thế giới đang tăng cường các quy định đối với phương tiện giao thông chạy bằng xăng dầu bằng cách thiết lập vùng phát thải thấp hoặc không phát thải. Các thành phố như Rotterdam, Amsterdam, London, Oxford, Brussels, Santa Monica, Los Angeles, Oslo và một số thành phố khác tại Trung Quốc đã và đang triển khai các vùng không phát thải (Zero-Emission Zones – ZEZ) hoặc vùng phát thải thấp (Low Emission Zones – LEZ).

Theo Viện Tài nguyên Thế giới (WRI), chính sách ZEZ không tốn nhiều ngân sách nhưng có thể giúp giảm đáng kể khí thải, đồng thời mang lại lợi ích môi trường và kinh tế. Nếu được thiết kế hợp lý, ZEZ có thể giúp giảm lượng xe lưu thông, giảm tắc nghẽn giao thông và thúc đẩy thị trường xe điện phát triển nhanh hơn.

ZEZ được đánh giá cao nhưng cũng gặp phải một số e ngại về tác động kinh tế – xã hội. Ví dụ, chi phí mua xe điện hoặc khó khăn trong việc tiếp cận các dịch vụ vận chuyển có thể ảnh hưởng đến người dân thu nhập thấp hoặc nhóm dễ bị tổn thương đang sinh sống trong khu vực.

Một số thành phố đã bắt đầu triển khai ZEZ, bao gồm Rotterdam, Amsterdam, London, Oxford, Brussels, Santa Monica, Los Angeles, Oslo và một số thành phố tại Trung Quốc. Các thành phố này đã đưa ra nhiều cách làm hiệu quả, có thể là bài học kinh nghiệm cho những đô thị khác.

Amsterdam dự kiến trong năm nay lập vùng ZEZ tại khu vực nội đô, áp dụng cho mọi loại phương tiện, trừ ôtô con. Ngoài ra, chỉ các xe máy và xe tay ga không phát thải mới được phép hoạt động trong khu vực đô thị của thành phố.

Thành phố Eindhoven (Hà Lan) cũng định thiết lập ZEZ khu vực nội đô, áp dụng cho xe tải, xe giao hàng và ôtô buýt. Đến 2030, nơi đây sẽ siết tiêu chí, buộc mọi phương tiện phải là xe không phát thải.

Paris đã có kế hoạch dần siết vùng LEZ hiện hữu thành ZEZ vào 2030, áp dụng cho các loại phương tiện.

Bắt đầu với xe tải là một cách tiếp cận của các thành phố khi triển khai ZEZ. Amsterdam từng đề xuất thiết lập ZEZ cho mọi loại phương tiện khu vực nội đô vào năm 2030. Tuy nhiên, lo ngại về sự đồng thuận của người dân nên nhà chức trách lùi kế hoạch hạn chế xe cá nhân sau mốc này và chuyển sang áp ZEZ cho xe tải bên trong đường vành đai A10 từ 2025.

Thâm Quyến (Trung Quốc) đã thiết lập 10 khu ZEZ, mỗi khu có diện tích từ 0,37 đến 5,4 km2. Các khu vực này có tổng diện tích 22 km2, chỉ chiếm khoảng 1,1% diện tích thành phố.

Các thành phố cần đảm bảo rằng việc thiết kế ZEZ không làm gián đoạn chuỗi cung ứng hàng hóa hay ảnh hưởng đến các hoạt động kinh tế – xã hội đô thị. Vì vậy, họ bắt đầu ở quy mô nhỏ.

Để triển khai ZEZ, các thành phố cần hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ, đặc biệt là các công ty vận tải nhỏ. Rotterdam đã mở rộng phạm vi các khoản trợ cấp mua xe tải điện và tư vấn chi phí, cung cấp thông tin liên quan đến các khoản miễn giảm thuế.

WRI cho rằng đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang phương tiện không phát thải là yếu tố then chốt để cải thiện chất lượng không khí, giảm rủi ro sức khỏe cho con người và cắt giảm lượng phát thải gây hại cho khí hậu và môi trường.

Triển khai ZEZ có thể là thách thức nhưng các thành phố như Amsterdam, Thâm Quyến và Rotterdam đã chứng minh rằng hoàn toàn khả thi. ‘Tuy nhiên, điều quan trọng là chính sách cần tránh gây ra những tác động tiêu cực cho các công ty vận tải nhỏ và cư dân, đồng thời mang lại thêm các lợi ích đi kèm như tăng hiệu quả vận hành và giảm tắc nghẽn’, tổ chức này khuyến nghị.