Hiện nay, việc lựa chọn ngành nghề của nhiều bạn trẻ bị ảnh hưởng bởi những định kiến về giới, danh tiếng, thu nhập… Điều này không chỉ ảnh hưởng đến tương lai cá nhân mà còn dẫn đến lãng phí nguồn lực xã hội. Theo bản tin thị trường lao động quý 2-2025 của Bộ Nội vụ, số người thất nghiệp trong quý 2-2025 đã tăng lên 1,06 triệu người, cao hơn 25.000 người so với quý trước và tăng khoảng 13.300 người so với cùng kỳ năm 2024. Đáng chú ý, tỷ lệ thất nghiệp trong thanh niên cũng tăng thêm 0,26%, mặc dù các công ty tăng tuyển dụng.

Nghịch lý này đặt ra nhiều vấn đề, trong đó có việc chọn ngành nghề ở giới trẻ hiện nay. Nhiều học sinh và phụ huynh đặt quá nặng yếu tố thu nhập, cho rằng nghề dễ giàu mới đáng học nên đổ xô vào các ngành được cho là ‘hot’ trên thị trường lao động, dẫn đến cầu vượt quá cung. Văn hóa Á Đông cũng khiến một số phụ huynh, học sinh có những định kiến về giới khi chọn ngành nghề. Nhiều bạn trẻ đã từ bỏ ước mơ về ngành học vì lo sợ áp lực giới tính trong thời gian học, cũng như quá trình tìm việc sau này.

Các nhà nghiên cứu tâm lý học phát triển và khoa học thần kinh khẳng định năng lực nghề nghiệp không phân biệt giới, mà là do định hướng xã hội. Tuy nhiên, nhiều bạn trẻ chọn ngành trái sở thích chỉ vì muốn vào trường ‘top’. Lấy tên trường làm thước đo thành công là một cách hiểu sai về thương hiệu giáo dục. Điều này xuất phát từ tâm lý sính danh tiếng, hiệu ứng truyền thông về những bảng xếp hạng các cơ sở giáo dục đại học.

Tư duy trọng bằng cấp cũng khiến nhiều bạn không mặn mà với cao đẳng nghề. Trong khi các nước phát triển coi trọng việc học nghề thì ở Việt Nam, học nghề lại bị nhiều người coi là thua cuộc, thất bại. Hiện thực phũ phàng người người đại học, nhà nhà đại học, nhưng rồi vẫn khó tìm việc với tấm bằng cử nhân đang đặt dấu hỏi lớn trong việc lựa chọn con đường bước vào thị trường lao động của các bạn trẻ hiện nay.

Chọn nghề sai: tăng thất nghiệp, lãng phí nguồn nhân lực. Sai một ly, đi một dặm. Chọn ngành không phù hợp khiến nhiều bạn chán học, bỏ học. Không chỉ mất niềm tin vào bản thân, các em còn cảm thấy khó khăn trong việc định danh nghề nghiệp, đến khi học xong, lại làm trái ngành trái nghề. Nhìn từ góc độ toàn cảnh xã hội, định kiến ngành nghề sẽ dẫn đến việc học sai ngành sai nghề. Hệ quả là tình trạng ngành thiếu ngành thừa, lãng phí nguồn nhân lực, gia tăng tình trạng thất nghiệp dù có bằng đại học.

Chọn nghề là hành trình cá nhân, có ý nghĩa quyết định cuộc đời mỗi người. Tương lai không dành cho người đi theo lối mòn định kiến. Chúng ta phải hiểu rõ chính mình, bằng cách thẳng thắn trả lời những câu hỏi: ‘muốn gì?’, ‘giỏi gì?’, ‘sống vì giá trị nào?’ thông qua việc sử dụng các công cụ trắc nghiệm nghề nghiệp khoa học. Gia đình, nhà trường, xã hội cũng cần chung tay tiếp sức, giúp các em mở rộng cánh cửa ngành nghề tương lai, không nên vô tình dựng thêm những rào chắn vô hình.

Tỉnh Đoàn Gia Lai đã đạt được những kết quả tích cực trong việc triển khai các hoạt động của 143 “Tổ công nghệ số thanh niên” và “Tổ bình dân học vụ số”, với sự tham gia của 2.251 đoàn viên, thanh niên làm lực lượng nòng cốt. Đặc biệt, tại 7 xã biên giới, mỗi xã đã duy trì 1 đội thanh niên tình nguyện thường xuyên túc trực tại bộ phận một cửa để hỗ trợ người dân thực hiện thủ tục hành chính.

Các đội hình này đã chủ động ra quân tuyên truyền, hướng dẫn tổ chức, doanh nghiệp và người dân đăng ký, sử dụng tài khoản định danh điện tử mức độ 2 trên ứng dụng VNeID, cũng như hỗ trợ đăng ký chữ ký số cá nhân, tài khoản thanh toán điện tử… Những nỗ lực này đã giúp tỷ lệ sử dụng dịch vụ công trực tuyến trên địa bàn tỉnh có bước chuyển biến rõ rệt.

Tính đến nay, toàn tỉnh đã tiếp nhận 163.185 hồ sơ thủ tục hành chính. Trong đó, 128.353 hồ sơ được tiếp nhận trực tuyến, còn lại 34.832 hồ sơ tiếp nhận trực tiếp. Đáng chú ý, có đến 106.177 hồ sơ đã được giải quyết và trả kết quả đúng hoặc trước hạn, đạt tỷ lệ 97,65%. Hiện tại, 51.693 hồ sơ đang được tiếp tục xử lý.

Bên cạnh việc hỗ trợ tại bộ phận một cửa, Tỉnh Đoàn Gia Lai còn chỉ đạo triển khai hơn 58 đội hình lưu động với hơn 748 đoàn viên, thanh niên đến tận các khu phố, thôn xóm, bản làng để hỗ trợ người dân, đặc biệt là trong việc hoàn thiện hồ sơ nhận trợ cấp hưu trí.

Ngoài các hoạt động hỗ trợ người dân trong thực hiện dịch vụ công, Tỉnh Đoàn Gia Lai cũng đẩy mạnh các hoạt động tình nguyện hè. Cụ thể, đã thành lập 4 đội hình thanh niên tình nguyện với sự tham gia của sinh viên các trường đại học, cao đẳng và các lực lượng vũ trang, ra quân tại các xã vùng sâu, vùng xa.

Theo lãnh đạo Tỉnh Đoàn Gia Lai, việc phát huy vai trò xung kích của tuổi trẻ trong công cuộc chuyển đổi số không chỉ góp phần nâng cao hiệu quả cải cách hành chính mà còn lan tỏa tinh thần tình nguyện, sáng tạo của thanh niên Gia Lai trong công cuộc xây dựng chính quyền số và phục vụ người dân ngày càng tốt hơn.

Cuối năm 2011, hai nam sinh Trung Quốc đã tạo nên một sự kiện gây tranh cãi lớn trong kỳ thi đại học tại nước này. Thay vì tập trung vào việc làm bài thi, họ đã cố tình viết những dòng sai phạm lên bài thi của mình. Hành động liều lĩnh đó đã dẫn đến việc cả hai nhận điểm 0 và bị loại khỏi kỳ thi. Cuộc đời của họ sau đó đã đi theo một hướng hoàn toàn khác và để lại nhiều bài học đắt giá cho những thế hệ sau.

Xu Mengnan, một trong hai nam sinh, đã công khai viết tên, số báo danh và trường học của mình vào phần nội dung bài thi. Điều này không chỉ khiến anh nhận điểm 0 mà còn dẫn đến việc bị loại khỏi kỳ thi đại học. Đến từ một gia đình nghèo và chỉ có bằng cấp 3, Xu Mengnan đã phải đối mặt với một hiện thực khắc nghiệt. Anh ta đã phải đi làm thuê tại nhiều nhà máy, xưởng sản xuất với các công việc tay chân như phát tờ rơi, làm hố ga, thiết bị vệ sinh. Những công việc này không chỉ đòi hỏi sức lao động mà còn khiến anh cảm thấy xa rời với những ước mơ từng có.

Tuy nhiên, Xu Mengnan đã sớm nhận ra hậu quả của quyết định bồng bột năm xưa. Nhận thức được tầm quan trọng của việc học, anh quyết định làm lại từ đầu. Anh lập một website mang tên ‘0 điểm cho kỳ thi đại học’ để chia sẻ những câu chuyện về các thí sinh từng trượt đại học hoặc cố tình đạt điểm 0. Thông qua trang web này, Xu không chỉ muốn chia sẻ câu chuyện của mình mà còn muốn giúp đỡ những người khác tránh mắc phải sai lầm tương tự. Cuối năm 2017, anh bắt đầu ôn luyện và vào tháng 5/2018, Xu đã trở thành sinh viên của một trường đại học ở tỉnh An Huy. Sự kiên nhẫn và quyết tâm đã giúp anh tìm lại được con đường học tập và vươn đến một tương lai tươi sáng hơn.

Khác với Xu Mengnan, Zhang Jiao, thí sinh đến từ tỉnh Thiểm Tây, đã nổi lên với biệt danh ‘nhà vô địch điểm 0’. Tuy nhiên, thành tích của anh không phải là thành quả của sự nỗ lực mà là kết quả của hành động châm biếm và tiêu cực. Trong tất cả các bài thi, Zhang đã không trả lời bất kỳ câu hỏi nào mà chỉ viết vỏn vẹn 16 chữ mang tính chống đối. Kết quả là điểm 0 tròn trĩnh ở tất cả các môn thi. Mặc dù gây được chú ý, nhưng con đường đời của Zhang Jiao sau đó đã đi vào một hướng tiêu cực.

Không có bằng cấp và không có công việc ổn định, Zhang Jiao đã nhanh chóng rơi vào vòng xoáy lừa đảo. Anh bị phát hiện có liên quan đến các vụ chiếm đoạt tài sản và gian lận thẻ tín dụng, tổng cộng lên đến hơn 400.000 NDT. Hành vi sai trái của anh không chỉ làm tổn thất đến người khác mà còn làm hại chính bản thân mình. Cuối cùng, Zhang phải trả giá bằng bản án tù, một kết thúc không có gì ngoài sự tiếc nuối và hối hận.

Câu chuyện của hai nam sinh này là một lời cảnh tỉnh cho những ai muốn ‘nổi tiếng bất chấp’, và là minh chứng rằng sai lầm có thể sửa, miễn là con người dám đối diện, dám thay đổi và chọn lại con đường đúng. Khi nhìn vào hành trình của Xu Mengnan và Zhang Jiao, chúng ta không chỉ thấy được tầm quan trọng của việc học tập mà còn nhận ra giá trị của sự quyết tâm và kiên nhẫn trong việc xây dựng tương lai.

Trong thời đại số hiện nay, việc phát triển bền vững phụ thuộc rất nhiều vào khả năng thích ứng và đổi mới của mỗi quốc gia. Tại Diễn đàn Trí thức trẻ Việt Nam toàn cầu lần thứ VI, TS Nguyễn Thị Trang, Giảng viên Học viện Hành chính và Quản trị công, đã nhấn mạnh vai trò quan trọng của văn hóa số trong xây dựng xã hội số và chính phủ số. Theo bà, văn hóa số không chỉ là nền tảng mà còn là cốt lõi cho sự phát triển bền vững.

TS Nguyễn Thị Trang cho rằng, muốn có một nền kinh tế số phát triển, trước tiên phải xây dựng một xã hội số. Để có xã hội số, cần phải có văn hóa số từ nhận thức, tư duy đến hành vi ứng xử trên không gian mạng. Văn hóa số đóng vai trò quan trọng trong việc định hình cách thức con người tương tác, làm việc và sống trong môi trường số.

Tuy nhiên, hiện nay, Việt Nam vẫn còn thiếu những quy định cụ thể về văn hóa công vụ số, đặc biệt là trong việc giao tiếp và tương tác số của cán bộ, công chức. Điều này đã gây ra khoảng trống trong việc định hình văn hóa số cho đội ngũ cán bộ, công chức. Là Chủ nhiệm đề tài khoa học cấp Bộ về xây dựng văn hóa số cho đội ngũ cán bộ ngành nội vụ, TS Nguyễn Thị Trang kiến nghị cần bổ sung nội dung về văn hóa số vào các quy định hiện hành.

Bà cũng đề xuất cần có khung năng lực số, bao gồm cả kỹ năng chuyên môn lẫn đạo đức số và bảo mật thông tin. Việc này sẽ giúp đội ngũ cán bộ, công chức có đủ năng lực để thích ứng và làm việc hiệu quả trong môi trường số.

Vai trò của thanh niên trong việc thúc đẩy văn hóa số cũng được TS Nguyễn Thị Trang đánh giá cao. Thanh niên, đặc biệt là lực lượng tình nguyện viên trẻ, đã tích cực hỗ trợ người dân thực hiện thủ tục hành chính số, đóng vai trò ‘cầu nối số’ giữa người dân và chính quyền. Phong trào ‘xóa mù số’ do đoàn viên, sinh viên triển khai đang giúp rút ngắn khoảng cách số giữa các vùng miền, nhóm tuổi, đối tượng yếu thế.

TS Nguyễn Thị Trang cũng cảnh báo về tình trạng lệch chuẩn văn hóa số và đề xuất ứng dụng AI trong việc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên môi trường số. Một video ứng dụng AI đã được giới thiệu tại Diễn đàn, nhằm phản bác luận điệu sai lệch và lan tỏa thông tin chính thống.

Chuyển đổi số không chỉ là thay đổi công nghệ mà là thay đổi văn hóa, từ tư duy đến hành vi. TS Nguyễn Thị Trang nhấn mạnh, một xã hội số chỉ bền vững khi có văn hóa số là nền tảng. Do đó, việc xây dựng và phát triển văn hóa số là điều kiện tiên quyết cho sự phát triển bền vững trong thời đại số.

Đồng thời, TS Nguyễn Thị Trang đề xuất xây dựng Luật Công nghiệp Văn hóa, để vừa bảo tồn giá trị văn hóa dân tộc, vừa thúc đẩy xuất khẩu sản phẩm sáng tạo mang bản sắc Việt Nam ra thế giới trong thời đại số. Việc này sẽ giúp Việt Nam có thể tận dụng tối đa lợi thế của thời đại số để phát triển bền vững.

Ngày 21/7, Tỉnh đoàn Thái Nguyên đã tổ chức Diễn đàn thanh niên với xã hội số và tập huấn các đội hình thanh niên tình nguyện hỗ trợ vận hành mô hình chính quyền điện tử 2 cấp, cung cấp dịch vụ công trực tuyến. Sự kiện này thu hút hơn 250 đại biểu đại diện cho trên 400.000 thanh niên từ các đơn vị Đoàn, Hội trên địa bàn toàn tỉnh tham gia. Diễn đàn được kết nối trực tuyến đến điểm cầu các Đoàn xã, phường trên địa bàn tỉnh.

Phát biểu khai mạc Diễn đàn, đồng chí Phạm Thị Thu Hiền, Bí thư Tỉnh đoàn, Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ tỉnh nhấn mạnh: Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá trong phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đã đặt thanh niên ở vị trí trung tâm trong chiến lược bồi dưỡng, phát huy nguồn lực con người. Thanh niên được xác định là lực lượng tiên phong, đi đầu trong việc đẩy mạnh công cuộc chuyển đổi số quốc gia.

Trong bối cảnh Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra mạnh mẽ, trí tuệ nhân tạo (AI), chuyển đổi số đã và đang trở thành những lĩnh vực then chốt, tác động sâu rộng đến mọi mặt của đời sống kinh tế – xã hội. Với vai trò là lực lượng tiên phong, tuổi trẻ Thái Nguyên đứng trước những cơ hội để vươn mình trong kỷ nguyên số, song song với đó là những khó khăn, thách thức.

Tại chương trình, Câu lạc bộ thanh niên số tỉnh Thái Nguyên chính thức ra mắt với 20 thành viên là những cán bộ đoàn cốt cán đại diện cho các đoàn viên, thanh niên địa bàn dân cư, thanh niên công chức viên chức, thanh niên lực lực vũ trang, thanh niên nông thôn, công nhân, đô thị, học sinh, sinh viên, giảng viên trẻ. Các thành viên trong Câu lạc bộ sẽ là những hạt nhân tiêu biểu trong triển khai, thực hiện và đẩy mạnh hoạt động “bình dân học vụ số”, hỗ trợ chính quyền 2 cấp hoạt động hiệu quả trong thời gian tới.

Cũng tại Diễn đàn, các đoàn viên, thanh niên đã được chia sẻ những nội dung xoay quanh chủ đề “Thanh niên Thái Nguyên với xã hội số: Cơ hội, thách thức và giải pháp”; đồng thời được tập huấn kỹ năng ứng dụng công nghệ số, AI trong học tập và lao động; hướng dẫn triển khai hỗ trợ mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, cung cấp dịch vụ công trực tuyến tại cơ sở.

Nhân dịp này, Công ty Mobifone đã trao biển tượng trưng hỗ trợ 100 triệu đồng cho Tỉnh đoàn Thái Nguyên để triển khai xây dựng 2 công trình thanh niên số hóa di tích lịch sử trên địa bàn tỉnh. Thông tin về sự kiện có thể được tìm hiểu thêm tại https://www.tuyengiao.vn và các trang thông tin điện tử khác.