Trong xã hội hiện đại, ngày càng có nhiều người chứng minh rằng thành công không nhất thiết phải gắn liền với bằng cấp đại học. Một trong những ví dụ tiêu biểu là câu chuyện của chị Thanh Tâm, 27 tuổi, người đã trở thành giám đốc một công ty cung ứng hàng Hàn Quốc, đồng thời sở hữu nhà hàng và góp vốn vào nhiều doanh nghiệp khác. Điều đáng chú ý là chị Tâm không hề học đại học.

Chị Tâm chia sẻ rằng con đường thành công của chị bắt đầu từ việc tự học tiếng Hàn và dạy tiếng Việt cho người nước ngoài. Quá trình này không chỉ giúp chị luyện ngôn ngữ mà còn giúp chị tìm hiểu sâu sắc về văn hóa Hàn Quốc. Chính nhờ sự tự học và sự kiên trì, chị Tâm đã rèn luyện được tính kỷ luật và tinh thần tự học, những yếu tố quan trọng giúp chị đạt được thành công. Chị cũng nhấn mạnh rằng việc không có bằng cấp đã giúp chị giữ được sự khiêm tốn và biết ơn, những phẩm chất quý giá giúp chị tiếp tục phấn đấu và phát triển.

Tuy nhiên, dù đã thành công ở tuổi trẻ, chị Tâm vẫn bày tỏ sự tiếc nuối vì không được học đại học. Chị cho rằng môi trường đại học có thể cung cấp cho chị tri thức hệ thống và cái nhìn toàn diện hơn về cuộc sống. Câu chuyện của chị Tâm là minh chứng sống cho việc thành công không chỉ đến từ bằng cấp, nhưng cũng cho thấy giá trị của việc học tập trong môi trường giáo dục chính quy.

Anh Trần Quang Vinh, 37 tuổi, sống tại San Francisco (Mỹ), cũng là một ví dụ điển hình khác về việc thành công mà không cần bằng cấp đại học. Từ nhỏ, anh Vinh đã tự học công nghệ và nhanh chóng được các công ty lớn như Google và Facebook mời về làm việc. Hiện tại, anh là lãnh đạo đội thiết kế trí tuệ nhân tạo cho Meta.

Những trường hợp như của chị Tâm và anh Vinh không phải là hiếm trong xã hội hiện đại. Theo số liệu từ công ty nghiên cứu Wealth-X, gần 30% tỷ phú thế giới không sở hữu bằng cử nhân. PGS.TS Nguyễn Thị Tố Quyên, Khoa Xã hội học và Phát triển, Học viện Báo chí và Tuyên truyền, cho rằng mọi người không nên hiểu sai rằng có thể thành công không cần học hành. Các tỷ phú hay những người thành công chỉ không có bằng cấp, nhưng họ không ngừng học tập thông qua các kênh khác nhau.

Chuyên gia hướng nghiệp Nguyễn Việt Linh (Hà Nội) đưa ra quan điểm rằng, trừ một số lĩnh vực đặc thù, nhiều doanh nghiệp hiện nay đang ưu tiên kỹ năng hơn là bằng cấp chính quy. Xu hướng tuyển dụng quốc tế cũng không phân biệt giới tính, độ tuổi, bằng cấp. Dữ liệu từ LinkedIn cho thấy số tin tuyển dụng không yêu cầu bằng cấp tại Anh đã tăng 90% trong năm 2021-2022. Tại Mỹ, 20% tin tuyển dụng không đòi hỏi bằng đại học.

75% chuyên gia tuyển dụng cho rằng kỹ năng thực tế là tiêu chí quan trọng nhất khi tuyển dụng. Điều này chỉ ra rằng thị trường lao động đang ngày càng thay đổi và các doanh nghiệp đang tìm kiếm những ứng viên có khả năng thực tế và kỹ năng phù hợp hơn là chỉ dựa vào bằng cấp.

Các chuyên gia và doanh nhân khuyên rằng, học đại học không phải là yếu tố quan trọng nhất, mà điều quan trọng là phải có đam mê với công việc mình làm. Ngô Đình Tuấn, 32 tuổi, quê Thanh Hóa, đã bỏ học đại học để theo đuổi đam mê với nông nghiệp và hiện có doanh thu khoảng một tỷ đồng mỗi năm.

Đồng thời, các chuyên gia vẫn nhấn mạnh tầm quan trọng của tinh thần học tập suốt đời. PGS.TS Tố Quyên cho rằng trong thời đại số, người học có thể tiếp cận tri thức thông qua nhiều kênh như sách vở, mạng xã hội, đồng nghiệp và những người xung quanh. ‘Quan trọng là giữ được tinh thần học tập suốt đời’, bà nói. Điều này có nghĩa là mỗi người cần phải không ngừng học hỏi, phát triển bản thân để có thể thành công trong một thế giới thay đổi không ngừng.

Ông Hoàng Nam Tiến, Phó Chủ tịch Hội đồng trường Đại học FPT, đã tạo được sự chú ý với nhiều phát ngôn thú vị và góc nhìn mới mẻ về các vấn đề liên quan đến sự nghiệp và phát triển cá nhân. Một trong những câu nói nổi tiếng của ông là: “Một người sếp tốt là người thấy nhân viên thiếu tiền khi nào để mình ‘ting ting’ luôn.” Câu nói này không chỉ thể hiện sự quan tâm của một người lãnh đạo đối với nhân viên mà còn cho thấy tầm quan trọng của việc xây dựng mối quan hệ tốt đẹp trong môi trường làm việc.

Ông Tiến cũng chia sẻ về công thức dành cho các bạn trẻ thuộc thế hệ Gen Z: “Gen Z + Gen Human (một thế hệ con người mới)”. Theo ông, những người thuộc thế hệ này có thể biến các công cụ AI, trí tuệ nhân tạo, người máy… trở thành “con sen” của chính họ. Điều này cho thấy sự nhận thức về sự phát triển không ngừng của công nghệ và khả năng thích nghi của thế hệ trẻ trong thời đại hiện nay. Đại học FPT là một trong những trường đại học tiên phong trong việc tích hợp công nghệ vào chương trình giáo dục.

Về vấn đề lương thưởng, ông Tiến cho rằng: “Muốn lương 10.000 USD, hãy tắt điện thoại đi và bớt hóng các bình luận trên mạng xã hội.” Ông cũng đưa ra lời khuyên về việc nhảy việc: “Nếu bất cứ lúc nào gặp khó khăn, bức xúc cũng muốn nhảy việc thì cả đời bạn không thành công. Bạn hãy nhảy việc để ra đi trong vinh quang.” Những lời khuyên này không chỉ giúp các bạn trẻ hiểu được tầm quan trọng của việc tập trung vào công việc mà còn cho thấy rằng việc nhảy việc cần phải được xem xét kỹ lưỡng và không nên là một quyết định cảm tính.

Ông Tiến cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thích nghi với thay đổi và cập nhật kiến thức mới. Ông cho rằng: “Thế giới đã thay đổi mà chúng ta không làm thì làm sao biết sai hay đúng. Mình không thì làm sao biết có đúng hay không.” Điều này cho thấy sự nhận thức về sự thay đổi không ngừng của thế giới và tầm quan trọng của việc không ngừng học hỏi và cập nhật kiến thức.

Ngoài ra, ông Tiến cũng thảo luận về mối quan hệ giữa học tập và làm việc. Ông cho rằng: “Học giỏi chưa chắc đã làm giỏi, bởi vì để học giỏi cần IQ rất cao, nó chỉ tập trung một vùng trên bộ não. Nhưng để làm việc giỏi thì cần kết hợp rất nhiều vùng trên bộ não.” Điều này cho thấy rằng việc học tập và làm việc là hai quá trình khác nhau và đòi hỏi những kỹ năng và kiến thức khác nhau.

Về vấn đề bằng cấp, ông Tiến cho rằng: “Bằng cấp không quan trọng – cái này phải nói thẳng như thế, song mỗi một bằng cấp đã chứng minh bạn đã đạt được một kỳ thi.” Ông không phủ nhận tầm quan trọng của bằng cấp nhưng cũng cho thấy rằng bằng cấp không phải là yếu tố quyết định thành công.

Cuối cùng, ông Tiến đưa ra lời khuyên về sự thành công: “Những người có tố chất, phẩm chất, kiến thức, năng lực, kinh nghiệm xuất sắc mà vẫn không thành công, thì lúc đó chúng tôi phải nói rằng cần thêm một chút may mắn.” Điều này cho thấy rằng thành công không chỉ phụ thuộc vào nỗ lực và khả năng của mỗi người mà còn cần một chút may mắn và cơ hội.

MC Phương Mai đã trải lòng về cuộc sống của mình sau ly hôn, thừa nhận sai lầm khi kết hôn vội vàng và tiết lộ sự thật về cuộc hôn nhân không thành công của mình. Trong một buổi trò chuyện gần đây, cô đã chia sẻ về quá trình đấu tranh nội tâm dài để quyết định chấm dứt cuộc hôn nhân.

Phương Mai sinh ra trong một gia đình có truyền thống, nơi các thành viên đều nỗ lực gây dựng sự nghiệp và vị trí xã hội của mình theo chuẩn mực ‘lấy danh dự gia đình làm kim chỉ nam’. Điều này đã ảnh hưởng đến suy nghĩ và lối sống của cô. Khi nhìn nhận về cuộc hôn nhân của mình, Phương Mai thừa nhận rằng cô đã kết hôn vội vàng khi mang thai và quyết định ly hôn khi phát hiện ra mọi cam kết liên quan tới vấn đề giấy tờ pháp lý lẫn xây dựng tài sản chung không được thực hiện như đã thỏa thuận.

Sau ly hôn, Phương Mai đã tuyên bố trên trang cá nhân rằng cô đã trở lại là chính mình, không còn lo lắng hay tự hỏi. Cô cho biết rằng mình đang tiếp tục sự nghiệp mà cô tự tay xây dựng và đang sản xuất một sự kiện vào tháng 8 sắp tới. Phương Mai cũng chia sẻ về quan điểm của mình về các mối quan hệ tình cảm và cuộc sống mới. Cô cho biết rằng mình rất kín đáo, ngại giao tiếp với người lạ và kén chọn trong tình cảm. Cô cũng không muốn chạy theo quan hệ xã hội mà tập trung vào việc tạo ra sản phẩm chất lượng.

Về định kiến rằng phụ nữ đẹp chơi golf là để ‘săn đại gia’, Phương Mai cho rằng golf là một bộ môn xa xỉ và những người chơi golf ở Việt Nam cũng có nhiều lý do đa dạng để tiếp cận bộ môn này. Theo báo điện tử, người chơi golf ở Việt Nam không chỉ là những người giàu có, mà còn là những người yêu thích bộ môn này và muốn tận hưởng không gian yên tĩnh, thư giãn.

Sau ly hôn, Phương Mai dường như tràn đầy năng lượng hơn. Cô cho biết rằng khi tâm lý được cởi trói và bản thân không còn phải gồng gánh trách nhiệm, cô đã có thời gian chăm chút cho bản thân và cảm thấy mình được sống lại. Khi được hỏi về kiểu đàn ông mà cô sẽ ‘gật đầu’, Phương Mai cho biết rằng cô thích người lớn tuổi, từng trải, giỏi về tư duy quan trọng hơn là kiếm tiền. Cô tìm kiếm sự an toàn và tin tưởng, nhưng không muốn kiểm soát hay bị kiểm soát.

Phương Mai cũng chia sẻ về cảm giác giải thoát khi được trở lại cuộc sống độc thân. Cô cho biết rằng mình đã tìm thấy sự tự do và hạnh phúc trong cuộc sống mới của mình. Với kinh nghiệm và sự trưởng thành của mình, Phương Mai hy vọng sẽ tìm thấy một người bạn đời phù hợp và xây dựng một cuộc sống hạnh phúc trong tương lai.

Trong bối cảnh biến động hiện nay, các chương trình phát triển con người và xây dựng thế hệ kế thừa đang ngày càng chú trọng đến vai trò của mentoring và coaching. Tại Việt Nam, mặc dù chưa được nhận diện rộng rãi, mentoring đang âm thầm phát triển như một dòng suối chảy ngầm dưới nền văn hóa doanh nghiệp.

Bà Lê Thị Thanh Lâm, nguyên Phó tổng giám đốc Công ty CP Sài Gòn Food, là một trong những người tiên phong trong việc triển khai mentoring tại Việt Nam. Với kinh nghiệm thực tế và kỹ năng lãnh đạo, bà đã xây dựng các câu lạc bộ Mentoring tại Sài Gòn Food, Hội đồng Tư vấn Hỗ trợ Khởi nghiệp Quốc gia – phía Nam và Hội Nữ Doanh Nhân TP.HCM (HAWEE). Theo bà Lâm, mentoring đã thay đổi cách làm việc và sống của bà. “Ba từ khóa quan trọng nhất tôi áp dụng là: định hướng, dẫn dắt và đồng hành”, bà chia sẻ.

Mentoring giúp rèn luyện kỹ năng lãnh đạo hiệu quả, biết lắng nghe, đặt câu hỏi, xây dựng lòng tin và tạo không gian an toàn để người khác dám chia sẻ thật lòng. Qua quá trình mentoring, không chỉ người được hướng dẫn phát triển mà người mentor cũng trưởng thành hơn trong quá trình đồng hành. Cuốn sách “Người cố vấn” của bà Lâm là một trong những cuốn sách đầu tiên về mentoring do người Việt viết, không chỉ chia sẻ kinh nghiệm thực tế mà còn lan tỏa sâu rộng những giá trị của mentoring đến với nhiều người.

Trong thời đại biến động, một người mentor giỏi cần hội đủ bốn yếu tố cốt lõi: kinh nghiệm thực tế, kỹ năng giải quyết vấn đề, kỹ năng đặt câu hỏi và kỹ năng kể chuyện. Những yếu tố này giúp người mentor không chỉ truyền tải kiến thức mà còn truyền cảm hứng cho người học. Mentoring không chỉ giúp người trẻ phát triển mà còn giúp người lãnh đạo trưởng thành hơn trong việc lãnh đạo và quản lý.

Mentoring cũng là một phương pháp phát triển con người và xây dựng đội ngũ kế thừa trong tổ chức. Với tính kế thừa liên tục, mentoring giúp truyền lại kinh nghiệm, kỹ năng và tinh thần học hỏi giữa các thế hệ. Qua đó, tổ chức có thể xây dựng được đội ngũ kế thừa vững chắc và phát triển bền vững.

Tương lai của lĩnh vực mentoring và coaching tại Việt Nam sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ. Mentoring sẽ trở thành một nét văn hóa trong các tổ chức, giúp xây dựng đội ngũ kế thừa và phát triển nhân lực bền vững. Với những giá trị tích cực mà mentoring mang lại, không khó để hiểu tại sao phương pháp này đang ngày càng được nhiều tổ chức tại Việt Nam áp dụng.