Ngân hàng Thế giới (World Bank) vừa đưa ra khuyến nghị quan trọng liên quan đến quá trình phân bổ quyền đầu tư vào điện gió ngoài khơi tại Việt Nam. Theo đó, cơ quan này đề xuất một lộ trình hai giai đoạn nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững và hiệu quả của ngành điện gió ngoài khơi.

Giai đoạn đầu tiên được gọi là ‘Cửa sổ mở’ (open door), trong đó các nhà đầu tư sẽ tự đề xuất khu vực khảo sát phù hợp. Sau đó, Nhà nước sẽ tiến hành xem xét dựa trên các tiêu chí rõ ràng, bao gồm năng lực tài chính, kinh nghiệm kỹ thuật và khả năng triển khai dự án của các nhà đầu tư. Giai đoạn này cho phép các nhà đầu tư có cơ hội tham gia vào thị trường điện gió ngoài khơi tại Việt Nam một cách linh hoạt.

Giai đoạn thứ hai được gọi là ‘Đấu thầu cạnh tranh’ (competitive auction), diễn ra sau khi đã xây dựng xong quy hoạch không gian biển và hạ tầng truyền tải phù hợp. Trong giai đoạn này, Nhà nước sẽ tổ chức đấu thầu các khu vực cụ thể và lựa chọn nhà đầu tư có đề xuất giá điện thấp nhất kèm theo các điều kiện kỹ thuật phù hợp. Việc áp dụng cơ chế đấu thầu cạnh tranh nhằm đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong phân bổ nguồn lực.

Các chuyên gia của World Bank tin rằng lộ trình hai giai đoạn này sẽ giúp Việt Nam tận dụng được nguồn năng lượng tái tạo từ điện gió ngoài khơi một cách hiệu quả, đồng thời thu hút được các nhà đầu tư có năng lực và kinh nghiệm. Việc triển khai lộ trình này cũng sẽ góp phần vào việc đạt được các mục tiêu về năng lượng tái tạo và giảm phát thải khí nhà kính của Việt Nam.

Hiện nay, Việt Nam có tiềm năng rất lớn về phát triển điện gió ngoài khơi, với khả năng lắp đặt công suất lên đến hàng chục GW. Để thúc đẩy sự phát triển của ngành điện gió ngoài khơi, việc xây dựng một khung khổ pháp lý và quy hoạch cụ thể là rất quan trọng.

World Bank cũng nhấn mạnh rằng việc hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế và các chuyên gia trong lĩnh vực năng lượng tái tạo sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc giúp Việt Nam phát triển điện gió ngoài khơi một cách bền vững.

Trong thời gian tới, Việt Nam dự kiến sẽ tiếp tục hợp tác với World Bank và các đối tác khác để xây dựng và triển khai các dự án điện gió ngoài khơi theo lộ trình đã đề ra.

Việt Nam đang là một trong những quốc gia có tiềm năng phát triển năng lượng tái tạo lớn, đặc biệt là điện mặt trời, điện gió ngoài khơi, sinh khối và hydrogen xanh. Với vị trí địa lý thuận lợi, Việt Nam có tiềm năng điện mặt trời lên đến 963.000 MW, với số giờ nắng trung bình hàng năm cao, đặc biệt là ở các tỉnh miền Trung và miền Nam. Về điện gió, theo Ngân hàng Thế giới, Việt Nam có tiềm năng điện gió lớn nhất Đông Nam Á, với tổng tiềm năng ước đạt 513.360 MW.

Tuy nhiên, mặc dù có tiềm năng lớn, hành lang pháp lý cho năng lượng tái tạo tại Việt Nam vẫn còn phân mảnh, thiếu nhất quán và chưa đáp ứng được tốc độ phát triển và độ phức tạp ngày càng tăng của các loại hình điện mới. Điều này đang trở thành điểm nghẽn kìm hãm dòng vốn, trì hoãn hàng loạt dự án và gia tăng rủi ro chính sách đối với nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Các chính sách liên quan đến năng lượng tái tạo đang phân tán ở nhiều luật, dẫn đến sự chồng chéo và thiếu phối hợp liên ngành. Các rào cản khác bao gồm cơ chế đấu thầu, giá điện, hợp đồng mua bán điện còn thiếu minh bạch và hay thay đổi, khiến rủi ro tài chính tăng cao. Hệ thống truyền tải chưa sẵn sàng để tiếp nhận lượng điện phân tán từ các nguồn tái tạo.

Nhìn ra thế giới, các quốc gia như Đức, Trung Quốc, Hàn Quốc đã ban hành Luật Năng lượng tái tạo từ rất sớm, tạo nên bước ngoặt chiến lược cho quá trình chuyển dịch. Luật không chỉ đóng vai trò là công cụ điều tiết thị trường, mà còn là lời cam kết dài hạn của Chính phủ với người dân và doanh nghiệp.

Các chuyên gia cho rằng, cần phải tích hợp nhiều yếu tố tiên tiến vào Luật Năng lượng tái tạo, vừa bảo đảm nguyên tắc ưu tiên năng lượng sạch, vừa thúc đẩy cạnh tranh minh bạch, chia sẻ lợi ích công bằng giữa nhà đầu tư và cộng đồng. Luật cần đưa ra quy định rõ ràng về quy hoạch tổng thể quốc gia cho các nguồn năng lượng tái tạo, cơ chế xác lập giá theo thị trường có điều tiết, cơ chế chia sẻ rủi ro và ưu đãi tín dụng.

TS. Hoàng Xuân Quốc, Phó Trưởng Ban Tư vấn và Phản biện Hội Dầu khí Việt Nam nhận định, việc xây dựng một hành lang pháp lý đủ mạnh và hoàn thiện cho sự phát triển năng lượng tái tạo là cần thiết. Bà Phạm Thuý Chinh, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội cũng cho rằng, việc ban hành Luật về năng lượng tái tạo là hết sức cần thiết, giúp giải quyết những bất cập, chưa đồng bộ trong hệ thống pháp luật.

Văn kiện Đại hội XIII của Đảng đã xác định, phát triển năng lượng tái tạo là một trong những nhiệm vụ quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế – xã hội. Thủ tướng Chính phủ cũng đã có Chỉ thị số 25/CT-TTg ngày 26/8/2021 về một số nhiệm vụ, giải pháp cấp bách trong công tác bảo vệ môi trường, nhất là trong các khu vực sinh thái nhạy cảm, có nguy cơ ô nhiễm môi trường cao. Đặc biệt, Thủ tướng đã nhấn mạnh yêu cầu tăng cường quản lý và phát triển các nguồn năng lượng tái tạo.

Việc ban hành Luật Năng lượng tái tạo không những giải quyết bài toán chính sách mà còn là hiện thực hoá quyết tâm chính trị trong chuyển đổi năng lượng. Đây cũng là bước đi chiến lược để kích hoạt hàng loạt dự án đang chờ cơ chế, khơi thông dòng vốn quốc tế, tạo dựng hệ sinh thái năng lượng sạch và củng cố vị thế Việt Nam trong bản đồ chuyển đổi năng lượng toàn cầu. Để biết thêm thông tin về điều này, quý vị có thể tham khảo bài viết trên báo điện tử Chính phủ Việt Nam và đại dương xanh và hiểm nguy của bóng tối.