Thủ đô Hà Nội đang phải đối mặt với thách thức kép về ô nhiễm không khí và ùn tắc giao thông. Thành phố với hơn 8 triệu phương tiện lưu thông, trong đó có 1,1 triệu ô tô và 6,9 triệu xe máy, đang chịu áp lực lớn lên hệ thống hạ tầng giao thông đô thị.
Chỉ thị số 20 của Thủ tướng Chính phủ, ban hành ngày 12/7/2024, yêu cầu Hà Nội thực hiện các biện pháp quyết liệt để giảm thiểu tình trạng ô nhiễm không khí, trong đó có kế hoạch hạn chế xe máy chạy xăng vào khu vực Vành đai 1. Tuy nhiên, việc triển khai này cũng đặt ra nhiều thách thức và đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng để tránh gây tác động tiêu cực đến đời sống của người dân và hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.
Trước đó, Hà Nội đã có nhiều nỗ lực trong việc giảm thiểu ô nhiễm không khí và tình trạng ùn tắc giao thông, bao gồm việc phát triển hệ thống vận tải hành khách công cộng và khuyến khích sử dụng xe điện. Tuy nhiên, kế hoạch cấm xe máy ở Vành đai 1 cũng gây ra nhiều tác động đến đời sống và chi phí tuân thủ của người dân. Ước tính, việc thay thế 600.000 xe máy trong khu vực Vành đai 1 với mức giá trung bình khoảng 25 triệu đồng/xe có thể sẽ tốn kém tới 15.000 tỷ đồng.
Bên cạnh đó, việc chuyển đổi sang sử dụng xe điện cũng mở ra cơ hội lớn cho các hãng xe trong nước. Tuy nhiên, nếu các doanh nghiệp nội địa không chuẩn bị kịp, nguy cơ các mẫu xe máy điện giá rẻ nhưng chất lượng kém từ nước ngoài ồ ạt tràn vào Việt Nam là hoàn toàn có thể xảy ra. Vì vậy, cần có các chính sách hỗ trợ như cung cấp tài chính ưu đãi cho người mua, thiết lập tiêu chuẩn và quy trình kiểm định để đảm bảo an toàn, và khuyến khích sử dụng pin Li-ion thay cho pin axit chì.
Hà Nội cần ưu tiên tối đa nguồn lực để phát triển hệ thống giao thông công cộng: tăng số lượng xe buýt sạch, mở rộng hệ thống metro, xây dựng các trạm trung chuyển liên thông và số hóa hệ thống vé. Quy hoạch của Hà Nội đặt mục tiêu đến năm 2035 sẽ hoàn thành 410 km đường sắt đô thị và đến năm 2045 là 616 km. Đây là hướng đi đúng đắn nhưng cần tăng tốc đầu tư và thực hiện quyết liệt hơn.
Việc chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện đang là xu thế tất yếu, phù hợp với mục tiêu giảm phát thải và nâng cao chất lượng sống tại các đô thị. Tuy nhiên, chính sách phát triển xanh không thể là chính sách hành chính áp đặt. Quá trình chuyển đổi cần có lộ trình rõ ràng, đánh giá tác động kỹ lưỡng và đặc biệt là không được đẩy người dân, nhất là nhóm yếu thế, vào thế bị động.